a) Dağlar ve Platolar;
Elbistan’ın eteğine
kurulduğu ŞARDAĞI (
Elbistan çöküntü
alanını kuzeyden ve doğudan sınırlayan dağların yüksek kesimleriyle ova
arasında, çeşitli yükselti basamaklarına sıralanmış platolar vardır. 1500-
Sultan Korusu,
bölgenin önemli bir platosu olup Elbistan’ın kuzeyindedir; bunun güneyinde ise
Kızılseher Dağları yer alır. Bu dağların devamı olan Tahtalı Dağları ise
b) Akarsuları;
Elbistan’ın
Elbistan’ın en önemli
çayı Söğütlü Çayı olup ovanın bununla sulanmakta olduğu söylenebilir, ancak yaz
aylarında suyu zaman zaman çekilmektedir.
Ceyhan, Pınarbaşı
kaynağından 5–7 m3/s debi ile akmaktadır. Ceyhan Nehri kasım ve aralık
aylarında sonbahar yağmurlarının etkisiyle geçici olarak kabarır. Bu aylardaki
debisi 50 m3/sn’den 380 m3/sn’ye yükselir. Ocak ayında azaldıktan sonra şubat
ayında tekrar yükselir. Ortalama yıllık akış miktarı 7.18 km3’tür. İlkbahar
mevsiminde yağmur halindeki yağışlar ve karların erimesiyle tekrar kabarır. Mayıs
ayından itibaren azalmaya başlar. Ceyhan Havzası boyunca aynı zamanda
topoğrafyasının çok değişken olması nedeniyle erozyona açık ve aktif erozyon
bölgesidir
Ceyhan
Nehri, yine kaynağını Nurhak Dağları'ndan alan Söğütlü Çayı ile şehrin çıkış
yeri olan Battal Köprü’sünün hemen altında Suçatı denilen yerde birleşir.
Ceyhan nehri güneybatıya doğru giderken Afşin ve Sarsap sınırından gelen Hurman
çayını da alarak Göksun ilçesi ve Kahramanmaraş istikametine doğru dar ve dik
boğazlar arasından geçerek akışını güneye doğru sürdürür. Akursu hızı ve debisi
dikkate alındığında, birçok kısmı rafting gibi akarsu sporları için
elverişlidir.
Elbistan ovası,
yeraltı suları bakımından da zengindir Kömür madeni aranması sırasında yapılan
sondajlarla, büyük bir yeraltı suyunun Nurhak Dağı’ndan Elbistan istikametine
doğru, takriben
Su potansiyeli
bakımından Ceyhan Nehri ana kol olarak Kahramanmaraş ili ve çevresine oldukça
zenginlik katmaktadır. Ceyhan nehri ve Aksu çayı üzerinde kurulan barajlar,
tarımsal sulamanın yanı sıra, taşkın koruma ve elektrik enerjisi üretimine de
katkıda bulunmaktadır. Ayrıca sulama, enerji üretimi, içme suyu sağlama ve
taşkından koruma amaçlarından biri veya birkaçına hizmet edecek 13 baraj
projesi, 3 pompaj projesi ve 3 794 ha’lık bir alanı sulayacak gölet ve yerüstü
sulama projeleri yapım ve planlama aşamasındadır (Ucan, 2001). İl sınırları
içerisinde Ceyhan Nehrinin kolları ve uzunlukları aşağıya çıkarılmıştır.
Ceyhan Nehrine Bağlı Akarsuların Uzunlukları ile
Çıktığı ve Döküldüğü Yerler.
Kaynağın Adı
Uzunluğu (km) Çıktığı Yer Döküldüğü Yer
Ceyhan Nehri 230 Elbistan, Pınarbaşı Akdeniz
Aksu Nehri 115 Ç. Cerit,
Küçükcerit Ceyhan Nehri
Erkenez Çayı 45 Merkez Küçüknacar
Köyü Aksu Nehri
Deliçay 30 Merkez Dönüklü
Köyü Menzelet Barajı
Fırnız Çayı 27 Merkez Çukurhisar
köyü Menzelet Barajı
Bertiz Çayı 34 Merkez
Ağabeyli Köyü Deliçay
Orçan Çayı 15 Türkoğlu İlçesi
Önsen, Hopuru Doluca MevkiiCeyhan Nehri
Söğütlü Çayı 58 Elbistan Topkıran
Mevkii Ceyhan Nehri
Nergele Çayı 29 Elbistan Aşağı
İçme Ceyhan Nehri
Hurman Çayı 74 Afşin Karakız
Köyü Ceyhan Nehri
Göksun Çayı 60 Göksun Mehmetbey
Köyü Ceyhan Nehri
Kör sulu Çayı 65 Andırın Geben
Ovası Ceyhan Nehri
Kısık Çayı 23 Merkez Beşenli
Köyü Aksu Nehri
Zeytin Deresi 31 Berit Dağı
etekleri Menzelet Barajı
Tekir Suyu 44 Merkez Tekir Köyü Menzelet Barajı
Toplam880
Ceyhan Nehri üzerinde kurulu barajlar
Ceyhan vadisi
barajlar için son derece elverişli olması nedeniyle üzerinde birçok baraj
kurulmuştur. Nehir üzerine Menzelet,
Aslantaş, Sır ve Berke Hidroelektrik Santralleri yer almaktadır. Kartal
kaya barajı ise Ceyhan’ın kollarından Aksu çayı üzerinde kurulmuş olup sulama
ve içme suyu amaçlıdır .
Menzelet Barajı: Bunlardan en
büyüğü Menzelet barajı ve HES’dir. Ceyhan nehri üzerinde kurulmuş ve 1989
yılında elektrik üretimi amacıyla işletmeye açılmıştır. 124 MW güce sahip
barajda, yıllık ortalama 466 GWh elektrik enerjisi üretimi yapılmaktadır.
Sır Barajı: Ceyhan Nehri
üzerinde inşa edilen Sır Barajı, yılda 725 GWh enerji üretmektedir. Sır Barajı
ve HES tesisleri Çukurova Elektrik A.Ş. tarafından 1991 yılından itibaren
işletilmektedir.
Aslantaş Barajı: Yine 1984
yılında yeri Osmaniye olan Aslantaş barajı Ceyhan nehri üzerinde kurulmuştur.
Enerji üretimi amaçlı olup 138 MW güce sahip ve yıllık ortalama 605 GWh elektrik
enerjisi üretimi yapılmaktadır.
Berke Barajı: Çukurova A.Ş. tarafından
2002 yılında inşaatı tamamlanan Berke Barajı Adana Düziçi mevkiinde Ceyhan
nehri üzerinde kurulmuştur. Yıllı enerji üretimi 1670 GWh’dır.
İnşaatı devam eden barajlar:
İnşaat halinde olan Ada tepe, Ayvalı ve Kılavuzlu-HES barajlarını saymak mümkündür.
Adatepe barajı Ceyhan’ın kollarından Göksun Çayı üzerinde 1995 yılında yapımına
başlandı ve
Jeolojik Yapı ve Toprak
Dördüncü jeolojik
zamanda akarsuların etkisiyle ovalar üzerinde biriktirdiği alüvyon oluşumu
görülmektedir. Afşin ve Elbistan ovası yaklaşık 100m kalınlığında alüvyon
tabakası ile kaplanarak oluşmuştur. Üçüncü jeolojik dönemde Elbistan ovasında,
çökmeler sonucu çukurlar meydana gelmiş; bu çukur alanlar da suların birikmesi
sonucu göllerle kaplanmıştır. O dönemde sıcak ve yağışlı bir iklim ortamında
gür ormanlar oluşmuş ve bunun sonucu gölde biriken organik maddeler linyit
yataklarını meydana getirmiştir. Elbistan bölgesinde 3. jeolojik dönemden sonra
oluşmuş göl yatağı ve Türkiye’nin en büyük linyit havzasının bulunduğu jeolojik
yapısı görülmektedir.
Elbistan yöresindeki
Ofiyolit kuşağı, Miyosen sonrası oluşmuş güneydoğu Anadolu bindirme kırığı
boyunca güneydeki kenar kıvrımları kuşağı üzerinde itilmiştir. Kenar kıvrımları
kuşağında Paleozoik'ten Mesozoik sonlarına değin kıta sahanlığı ortamında sığ
deniz karbonatları ve kumtaşları çökelmiştir. Maastrihtiyen'den Miyosen'e değin
sığ deniz karbonatları ve kırıntılı tortulları çökelimi sürmüştür. Miyosen
sırasında ise kuzeydeki ofiyolit kuşağındaki kırılma devinimlerle ilişkili
olarak filiş türü Lice oluşumu gelişmiştir. Orta Miyosen'de başlayan ve
sıkışmanın egemen olduğu basınçla Doğu Anadolu'daki yeni kırılma dönemi başlamıştır.
Bunun sonucu olarak büyük açılı kuzey ya da güneye eğimli ve doğu-batı
doğrultulu bindirme ve kıvrımlar oluşmuştur. Ayrıca KD-GB ve KB-GD doğrultulu
sol ve sağ yönlü doğrultulu atımlı yer kırıkları (Faults) kuzey-güney
doğrultulu açılma çatlakları ve bu çatlaklardan çıkan yaygın volkanikler ortaya
çıkmıştır. Bölgede gözlenen andezitler, kırılma ve doldurmalar bu olaylar
sonucu gelişmiştir. Nurhak, Berit ve Engizek dağları yer biçimi (Geomorphology)
bu kırıklı bölge içinde gelişmiştir
Elbistan çevresinde,
dünyanın en uzun çöküntü hendeği olan KOR çukurunun atım damarı ve ELBİSTAN
AKTİF FAY HATTI bulunur. Elbistan, ikinci derece deprem kuşağında yer alır.
Elbistan Ovası’nda
allüviyal (Kuaterner tortullar) topraklar hâkimdir. Dağlık alanlarda ise toprak
yoktur ya da çok sığdır. Toprak genellikle ağır bünyeli yapıda olup, orta
derece alkali, kireç içeriği bakımından zengin, renk olarak kahverengi ile
kahverenginin değişik tonları şeklindedir. Dağlık kesimlerde daha çok kıraç
topraklar mevcuttur denilebilir. Toprakları genelde tınlı (kum, kil, silis ve
organik maddeler) olup Ceyhan Nehri ve kolları çevresindeki arazilerde tarımsal
açıdan oldukça verimlidir.
İklim:
Elbistan havzası
Akdeniz iklimi ile kara iklimi arasındaki geçiş sahasın da bulunur. Havzanın
batı kısmı daha çok Akdeniz ikliminin bir geçiş tipini yansıtmaktadır. Soğuk ve
nemli bir kış mevsimi, buna karşılık kuru ve sıcak bir yaz mevsimi, öte yandan
doğu kısmı daha karasal bir iklime sahip olup soğuk bir kış ve sıcak ve kurak
bir yaz mevsimi görülür; Yağış ise batıda doğuya nazaran daha fazladır.
Yağışlar yıl içerisinde en çok ilkbaharda Mart-Nisan, Son baharda Ekim-Kasım
aylarında görülür.
Rüzgârlar; Kuzeyden
esen poyraz rüzgârları, Güney batıdan esen lodos rüzgârları daha çok görülür.
Poyraz rüzgârları kışın kar, Lodos rüzgârları ise bölgeye bol miktarda yağmur
getirir. Bölgede orta şiddette rüzgârlar vardır.
BASINÇ DURUMU
Elbistan' da aylar
içerisinde en fazla 3-4 milibarlık bir oynama görülür. Elbistan bölgesinin
yazları oldukça sıcak, kışlarının ise soğuk geçer. Bölgede kışın yüksek basınç,
yazın ise alçak basınç hakimdir. Bölgede son bahar ve kış aylarında oluşan ve
bölgeyi etkisine alan basınç, Akdeniz ve Sibirya dan teşekkül eden alçak
basınçtır. Ortalama basınç değeri Elbistan da 886 milibardır. Basınç' ın
ortalama en fazla olduğu ay OCAK, en az olduğu ay ise TEMMUZ ayıdır. Tespit
edilen mahalli en yüksek günlük basınç, Elbistan da kasım ayında 899,3
milibardır. En düşük günlük basınç ise Mart ayında 849,4 milibardır.
SICAKLIK DURUMU
Elbistan için yıllık
ortalama sıcaklık değeri 9,8 derecedir. Bölgenin serin olmasına sebep ise
denizden çok yüksek olması, güney ve kuzey rüzgârlara açık bulunması ve yüksek
dağlarla çevrili olması sıralanabilir.
Elbistan da en sıcak ay ortalaması Ağustos ta 32,5 derecedir. En soğuk
ay ise Ocak ayıdır ki rastlanan en düşük sıcaklık -25 derece civarındadır.
Sıcak yaz mevsimini takip eden son bahar, soğuk olan kış mevsimini takip eden ilkbahardan
daha sıcaktır. Günlük sıcaklığın ortalamanın oldukça üstünde olduğu günler
yaklaşık 71 gündür. Tropik günler genellikle Nisan sonunda başlamakta, Ekim ayı
ortalarında son bulmak- tadır. Günlük yüksek sıcaklığın 25 derece veya daha
yukarı çıktığı yaz günleri sayısı ortalama 130 gündür. Sıcaklığın 0 dereceden
düşük olduğu kış günleri sayısı 27 gündür.
Elbistan da don olayı
en erken ekim ayında başlar ve en geç Mayıs ayında son bulur. Meteoroloji
istasyonunda kayıt edilen en yüksek sıcaklık 39 derece- dir. Kayıt edilen en
düşük sıcaklık ise -35,3 derecedir.
Elbistan’ın ortalama ekstrem meteorolojik göstergeleri
Ortalama sıcaklık (oC)10.5
Ortalama max sıcaklık (oC)17.9
Ortalama en düşük sıcaklık (oC)2.5
Ortalama basınç (milibar)886
Max. Sıcaklık günü (oC) (26 Temmuz 2001)39.5
Min Sıcaklık günü (oC) (26 Ocak 1968)-28,8
Ortalama nisbi nem (%)65
En düşük nisbi nem (%) (Ağustos)47
En yüksek nisbi nem (%) (Aralık)82
Ortalama yağış miktarı (mm)388
Ortalama donlu gün sayısı113
Dolulu gün sayısı5
Çiğli gün sayısı14
Ortalama Karla örtülü gün sayısı37
En yüksek kar örtüsü kalınlığı (cm) (Şubat)98
Ortalama yağışlı gün sayısı64
Kırağılı gün sayısı30
Fırtınalı gün sayısı18
Açık günler113
Bulutlu günler189
Kapalı gün sayısı63
Ortalama güneşlenme yüzdesi (%)55
METEOROLOJİK GÜNLER
Elbistan da
meteorolojik günler önem taşır. Açık, kapalı ve bulutlu günler sayısal olarak
şöyledir: Elbistan da senenin 127 gününde gökyüzü tamamen açık, 70 günü kapalı
ve 167 günü bulutludur. Açık günler yaz ve yaza yakın olan bahar aylarında,
Kapalı günler kış ve kışa yakın olan bahar aylarında daha fazla görülür.
YAĞIŞ
Elbistan yağış rejimi
bakımından Akdeniz ve Doğuanadolu bölgesi yağış rejimini bünyesinde taşır.
Ortalama yıllık yağış miktarı
Elbistan da yağış
durumu şu şekilde özetlenebilir; Kışın Akdeniz kıyılarından güney batı yönlü baro
metrik depresyonlar hâkimdir. Doğuya doğru yayılan alçak basınç sistemi,
bölgeye bol yağışların düşmesine sebep olur. Bundan başka kışın Arabistan
yarımadası üzerinde görülen yüksek basınçlı hava hareketlerinin de yağış
getirdiği görülür.
Elbistan da yılın
ortalama 60-70 günü yağışlı geçer. En yağışlı aylardan biri de Ocak ayıdır.
Yağışların en az görüldüğü ay ise yılın en sıcak ve nisbi nemin düşük olduğu
Temmuz ayıdır. Elbistan da tespit edilen günlük en çok yağış Şubat ayında
Bitki Örtüsü
Akdeniz ikliminin
hâkim olduğu Kahramanmaraş ve çevresinden özellikle orman varlığı bakımından
önemli farklılıklar taşımaktadır. Orman bitki örtüsü Göksun-Çardak kasabasından
sonra Elbistan sınırları içinde tamamen kesilmektedir.
Yıllık yağış
ortalaması
Elbistan’da
zengin linyit yataklarının bulunması, binlerce yıl önce ormanlarla kaplı
olduğunu kanıtlamaktadır. Şimdilerde gözle görülür ormanlık alanların neden
bulunmadığı akla gelen ilk sorudur.
Elbistan’ın bitki
örtüsü binlerce yıldan beri kesilerek veya açılarak yok edildiği açıktır. Orman
bitki örtüsünün, özellikle Elbistan’ın ekolojik ve jeolojik yapısı nedeniyle
ormanın kendini yenileyebilme özelliğini de güçleştirmiştir. Tahrip olan doğal
bitki örtüsü eski halini kolayca alamamaktadır. Sonuçta yıllar öncesinde var
olan doğal bitki örtüsünden bir eser kalmadığı görülmektedir.
Elbistan’ın dağları
kalker ve mermer ana kayalardan oluşmaktadır. Kalkerin sertliğine bağlı olarak
toprak verimi de değişmektedir. Ayrıca mermer sert olduğundan, güç ayrıştığı ve
bu nedenle sığ ve fakir topraklar verdiği de söylenebilir. Aynı zamanda
taşlılık ve kayalılık arttıkça toprak materyali azalacağından toprakların su ve
bitki besin maddelerini tutma gücü azalır.
Ülkemizin birçok
yerinde olduğu gibi geçmişten beri Elbistan’da da orman bitki örtüsünün
tahribatının olduğu bir gerçektir. Eskiden beri hayvancılığın hâkim olduğu
Elbistan’da, kışın hayvanlara yedirilmek üzere yazın meşe dallarının kesilerek
kurutulduğu bilinmektedir. Ayrıca, Ceyhan Nehri’nin ve dolayısı ile tarıma
uygun arazilerin olması Elbistan’da nüfus potansiyelini sürekli artırmıştır.
Yakacak odun ve ev yapımı gibi gerekli ihtiyaçların temini, orman alanlarının
tüketilmesinde etken olmuştur. Söz konusu tahribatın uzun vadede gerçekleştiği
ve doğal bitki örtüsünün yok olmasına neden olmuştur.
Çoğunluğunun
ağaçların oluşturduğu bir ekosistem olan orman, toprağın özelliğine ve iklime
bağlı olarak yeşeren fideler zamanla tabii ormanı meydana getirirler. İnsan eli
ve emeği ile düzenli ve planlı olarak yetiştirilen ağaçlar topluluğu yani
kültür ormanları niteliğinde, peyzaj ve rekreasyon amaçlı ağaçlar pek tabi
Elbistan’da yetiştirilebilir.
ULAŞIM VE TURİZM
1. ULAŞIM:
İlçemiz Kahramanmaraş
iline
2. TURİZM:
İlçemiz tarihsel
açıdan çok eski zamanlara kadar uzanmasına rağmen, günümüze kadar ulaşabilen
tarihi yapılar oldukça azdır.
İlçeye yapılan
ziyaretler genelde ticari amaçlı olan iş gezileri şeklinde cereyan etmektedir.